Actinische keratose, (actinisch = door zon veroorzaakt en keratose; verhoorning) wordt ook wel “zonneschade” van de huid genoemd. Deze aandoening wordt beschouwd als een voorstadium van huidkanker.
Voorstadium: actinische keratose
Het voorstadium van plaveiselcelcarcinoom heet actinische keratose en is een zonlichtbeschadiging van de huid. Dit uit zich meestal als ruw aanvoelende, schilferende huidafwijkingen. De plekjes zijn vaak lichtrood tot roodbruin gekleurd met een grijzig oppervlak.
Huidkanker ziet eruit als een vlekje, plekje of knobbeltje op je huid dat er anders uitziet dan normaal. Veel van dat soort plekjes kunnen onschuldig zijn. Het kan gaan om een bobbeltje dat een lichtere kleur heeft. Of een plekje dat verschillende kleuren heeft, of een onregelmatige rand.
Stadium 0 (melanoom in situ)
Bij stadium 0 zit de tumor alleen in de buitenste laag van de huid. De tumor is niet doorgegroeid naar de binnenste laag van de huid. In de lymfeklieren zitten geen kankercellen. Een melanoom in situ heet ook wel voorstadium of voorloper van melanoom.
Actinische keratose is een voorstadium van kanker. Dit betekent dat de aandoening een kleine kans heeft (minder dan 1 per 1.000 per jaar) om te evolueren tot huidkanker. Dit gebeurt bij ongeveer 20% van de 60-plussers.
Na verloop van jaren kan er in deze plekjes huidkanker ontstaan. Vaak zijn er meerdere plekjes aanwezig en zijn er aan de huid andere tekenen van langdurige zonlichtblootstelling te zien, zoals vlekkige verkleuringen, rimpels en dunner worden van de huid.
Uit een systematisch onderzoek is gebleken dat het geschatte risico dat een enkele AK-laesie kwaadaardig wordt, varieert van 0,075% tot 0,096% per jaar , ofwel ongeveer 1% over 10 jaar, waarbij sommige schattingen zelfs oplopen tot 10% over 10 jaar (2).
Stadium 1: De kankercellen zitten zeer oppervlakkig in de huid. Stadium 2: De kankercellen zitten dieper in de huid. Stadium 3: De kankercellen zitten ook in lymfeklieren. Stadium 4: De kankercellen zitten ook op andere plekken in het lichaam.
Een ander woord voor voorstadium is premaligne aandoening. Premaligne betekent: voordat het kwaadaardig wordt. Wijken de cellen veel af van normale cellen, dan is meestal een behandeling nodig om te voorkomen dat de onrustige cellen veranderen in kankercellen. Je arts bespreekt dit met je.
De belangrijkste voorloper/marker voor melanoom is de klinisch atypische moedervlek (CAM) of dysplastische naevus .
Verdachte plekjes kunnen veranderende moedervlekken zijn, ruwe plekjes die niet weggaan, veranderingen aan bestaande huidafwijkingen of wondjes die niet meer genezen. Bij twijfel is het goed om even langs de huisarts of dermatoloog te gaan. Huidkanker is goed te genezen als je er op tijd bij bent.
Het zelf behandelen van actinische keratose is alleen aan te raden als aanvulling op een professionele, medische behandeling. Want deze huidaandoening is het voorstadium van huidkanker. Dus zie je iets raars op je huid wat je niet vertrouwt? Ga dan direct naar je huisarts.
Aanbeveling. De werkgroep is van mening dat bij verdenking door de huisarts op een melanoom de patiënt binnen twee weken gezien dient te worden door een dermatoloog of chirurg.
Symptomen. De meest voorkomende aanwijzing voor huidkanker is een verandering op uw huid, zoals een ruw plekje dat niet weggaat, een wondje dat niet geneest of een verandering in de kleur of grootte van een al bestaande huidafwijking, zoals een moedervlek.
Precancereuze moedervlekken, beter bekend als precancereuze huidletsels, zijn gezwellen die een verhoogd risico hebben om zich te ontwikkelen tot huidkanker . Precancereuze huidletsels, meestal aangeduid als actinische keratose of zonnekeratose, kunnen verschillende soorten huidkanker veroorzaken, waaronder: Plaveiselcelcarcinoom.
Kleurvariatie: andere kleuren dan bruin: grijs, wit, roze, blauw. Hoe meer kleuren en tinten, des te sterker het vermoeden op een melanoom. Diameter: melanomen zijn slechts in 2% van de gevallen kleiner dan 5 mm. Meestal zijn ze eerder 1 cm.
Maar de overlevingskansen verschillen sterk per soort kanker. Zo hebben patiënten met borst-, prostaat- of huidkanker goede overlevingskansen (rond de 90%). Maar voor bijvoorbeeld patiënten met long- of alvleesklierkanker is de 5-jaarsoverleving veel slechter: voor longkanker 27% en bij alvleesklierkanker maar 5%.
Deze plekjes ontstaan op delen van het lichaam die vaak in de zon zijn geweest. Ze komen vooral voor in het gezicht en op de bovenkant van de handen. Het kan een begin zijn van huidkanker. Soms jeuken de plekjes wat of zijn ze wat gevoelig.
Mensen kunnen ook meerdere poliepen in hun darm hebben. Veel mensen hebben deze zonder het te weten; poliepen geven vaak geen klachten. Sommige poliepen kunnen uitgroeien tot darmkanker. Dit duurt ongeveer 15 jaar.
Een melanoom is een vorm van huidkanker. Je herkent een melanoom aan een vlekje op je huid of een moedervlek die verandert. Als een melanoom op tijd herkend en behandeld wordt, is de kans op genezing groot. Ga met gekke plekjes op je huid dus altijd naar de huisarts.
Kanker is een ingrijpende ziekte. Soms ontstaan er psychische klachten na een melanoom zoals angst, somberheid, boosheid, vermoeidheid en concentratieproblemen.
Meer dan 80% van de melanoom-patiënten blijft bij de dermatoloog en/of oncologisch chirurg en krijgt nooit uitzaaiingen. Als er uitzaaiingen worden gevonden, wordt u doorgestuurd naar de afdeling Chirurgische Oncologie of Medische Oncologie, ook in het LUMC.
De reden dat het beter is om niet zelf een diagnose te stellen, is dat kankerachtige laesies zoals basaalcelcarcinoom, plaveiselcelcarcinoom of zelfs dodelijk melanoom, verward kunnen worden met actinische keratosen .
Ruwe, droge of schilferige plek op de huid, meestal minder dan 1 inch (2,5 centimeter) in diameter. Platte tot licht verhoogde plek of bult op de bovenste huidlaag. In sommige gevallen een hard, wratachtig oppervlak. Kleurvariaties, waaronder roze, rood of bruin.
Actinische keratosen veroorzaken vaak geen problemen, maar kunnen jeuken of pijnlijk zijn. Als actinische keratosen jarenlang onbehandeld blijven, is er een zeer klein risico dat actinische keratosen zich ontwikkelen tot een vorm van huidkanker, plaveiselcelcarcinoom genaamd .