De soja die we in Nederland gebruiken, komt vooral uit Zuid-Amerika. Daar zorgt de teelt voor allerlei problemen: er wordt bos voor gekapt, de bodem raakt uitgeput en het water wordt vervuild door bestrijdingsmiddelen en kunstmest. De meeste soja wordt verwerkt in veevoer.
Niet-duurzaam geteelde soja zorgt voor ontbossing, verwoestijning en erosie. In veel producten zit echter duurzaam geteelde of biologische soja, die niet ten koste gaat van het kappen van regenwoud. Deze soja komt steeds vaker uit Europa.
In soja zitten isoflavonen, fyto-oestrogenen en andere antinutriënten. Deze stofjes zouden onder andere invloed hebben op (borst)kanker, een verstoorde hormoonhuishouding en borstgroei bij mannen. Een ander mogelijk probleem zou zijn dat soja genetisch gemodificeerd wordt en daarmee ook schadelijk is.
Sojaproductie genereert broeikasgassen die bijdragen aan klimaatverandering . Tropische landen zoals Brazilië, Argentinië en Paraguay worden geconfronteerd met emissies door ontbossing en gebiedsconversie. Soja is een intensief verbouwd gewas, met hoge eisen aan hulpbronnen: met name energie, water, agrochemicaliën en grond.
Duurzaam geteelde soja 'direct' eten in de vorm van tofu, temeh, vlees- en zuivelvervangers is aanzienlijk beter voor het klimaat én de natuur dan producten van dieren die soja te eten kregen. Je kunt dus met een gerust hart wat minder vlees eten en wat vaker soja alternatieven kiezen.
Niet alleen de oorsprong van de soja, maar ook de industriële verwerking ervan heeft zijn impact op het milieu. Zo blijkt uit tal van studies dat een kilogram sojabonen zo'n 0,6 kg CO2-equivalenten uitstoot, terwijl bij de productie van een kilogram tofu in totaal 0,7 kg CO2 vrijkomt.
De grootste reden om soja te gebruiken in vlees- en zuivelvervangers, is dat het een volwaardige eiwitbron is. Dat betekent dat het alle essentiële aminozuren bevat; dat zijn aminozuren die we niet zelf kunnen aanmaken en dus uit voeding moeten halen. De sojaboon is daarmee een hele goede plantaardige eiwitbron.
Naast fytinezuur zitten er in soja veel fyto-oestrogenen. Dit zijn plantaardige stoffen die op menselijke hormonen lijken, maar het niet zijn. En van deze stofjes wil je niet te veel binnenkrijgen want dit kan onder andere zorgen voor stemmingswisselingen, disbalansen in de hormoonhuishouding en onvruchtbaarheid.
Sojabonen zijn rijk aan eiwitten en daardoor een goede voedingsbron voor zowel mensen als dieren. Sojabonen kun je direct eten of verwerken tot sojameel (oftewel sojaschroot) en sojaolie.
Omdat soja tot dezelfde plantenfamilie behoort als de pinda en peulvruchten (o.a. erwten, bonen, lupine, linzen, guargom …), kan het voorkomen dat hiervoor een kruisallergie ontstaat. Enkel bij een aangetoonde kruisallergie moet dit voedsel vermeden worden.
Bij sommige mensen kunnen sojaproducten een opgeblazen gevoel of darmklachten veroorzaken. Vaak ligt een onderliggend darmprobleem of een onevenwichtige darmflora aan de basis. Ongeveer driekwart van de soja wereldwijd wordt geproduceerd als veevoer.
Havermelk heeft maar weinig voedingswaarde ten opzichte van sojamelk.Het kan wel het slechte cholesterol verlagen, maar doet dat minder goed dan soja. Al met al is mijn advies dus, op basis van de literatuur en de voedingswaarde, om als plantaardige melk sojamelk te gebruiken.
Sojayoghurt ongezoet van Albert Heijn (€1,40, 500 gram) kwam als winnaar uit de bus. Het product bevat bijvoorbeeld weinig verzadigd vet (score 9,2), zout (score 9,4) en suiker (score 9,5).Ook het eiwitgehalte van het product is ruim voldoende en scoort 7,9.
Plantaardige vleesvervangers zijn een milieuvriendelijk alternatief voor vlees. Bijvoorbeeld granenburgers, tempé, tofu, tahoe en peulvruchten. Er is minder energie, land en water nodig om deze vleesvervangers te produceren.
Een koe of kip verwerkt het voedsel tot vlees, maar heeft daarbij ook energie nodig om te leven. Daardoor levert een kilo soja geen kilo vlees op. Elke kilogram vlees vraagt gemiddeld om zo'n vijf kilo aan plantaardige producten.
Geen enkele soort plantaardige melk scoort zo slecht. Alles bij elkaar opgeteld zijn haver- en sojamelk de meest duurzame soorten.
Tofu (ook wel tahoe genoemd) is gemaakt van sojabonen en deze zijn een goede bron van plantaardige eiwitten, vitamine B, ijzer, zink, calcium en andere essentiële voedingsstoffen.
De meeste vleesvervangers hebben sojabonen als belangrijkste grondstof, vaak in combinatie met eiwitten uit bijvoorbeeld tarwe of ei. Veel kant-en-klare vleesvervangers zijn rijk aan eiwitten, maar bevatten ook veel verzadigde vetten en zout. Net als bewerkt vlees maakt dat veel vegaproducten minder gezond.
Kun je soja telen in Nederland? Soja is goed in Nederland te telen maar er zijn wel rassen nodig die zijn aangepast aan het Noordwest Europese klimaat. In de jaren dertig van de vorige eeuw werd er al op kleine schaal geteeld in Nederland maar dat bleek nog niet zo succesvol.
Sojadrink heeft een lagere milieubelasting dan koemelk, maar de productie vraagt wel veel energie, omdat de sojabonen verwerkt moeten worden en de verse drink gekoeld wordt.De niet-duurzame teelt zorgt ook voor ontbossing, verwoestijning en erosie.
Sojasaus, zelfs de natriumarme soort, is erg natriumrijk en bevat niet veel voedingsstoffen, en daarom moet je je baby het eerste jaar geen sojasaus voorschotelen. Vanwege de genoemde redenen raden we je echter aan langer te wachten met het serveren van sojasaus.
Een ander genoemd negatief effect van soja heeft te maken met de schildklierwerking. Uit een aantal observatie- en dierenstudies bleek dat soja-isoflavonen een negatief effect kunnen hebben op de werking van de schildklier en hypothyroïdie of een te trage schildklier kunnen veroorzaken.
De soja die we in Nederland gebruiken, komt vooral uit Zuid-Amerika. Daar zorgt de teelt voor allerlei problemen: er wordt bos voor gekapt, de bodem raakt uitgeput en het water wordt vervuild door bestrijdingsmiddelen en kunstmest. De meeste soja wordt verwerkt in veevoer.
Tofu wordt beschouwd als een goede eiwitbron (13 g eiwitten per 100 g). De exacte hoeveelheid eiwit hangt af van de stevigheid: hoe steviger, hoe meer eiwit. Kipfilet is ook een goede bron van eiwitten (23 g eiwitten per 100 g) en bevat weinig vet (1,3 g vet per 100 g). Tofu bevat 7 g vet per 100 g.
De gezondste vleesvervangers zijn noten, peulvruchten, sojaproducten, kaas, eieren (behalve als je vegan eet) en andere vlezige groenten. Ook de kant- en- klare vleesvervangers zijn erg in opmars en geëvolueerd. Er is een ruime keuze aan vegetarische burgers, balletjes, kip en zelfs vis.